Openbaar vervoer alleen echt duurzaam geholpen met onconventionele plannen & maatregelen

De Coronacrisis heeft tot nu toe voor een afname van 13,5 procent gezorgd in het personen- en goederenvervoer. De verwachting van het Economisch Bureau van de ING is dat het aantal passagiers in 2021 met zo’n 35 procent zal terugvallen, grotendeels veroorzaakt door thuiswerken. Daarbij verwacht de sector zelf dat het nog jaren zal duren voordat het aantal reizigers weer op het oude niveau is. Bovendien is de noodzaak om de dienstregeling te optimaliseren en de bedrijfsvoering bij te stellen met de komst van de tweede golf nog urgenter geworden.

In dit artikel geven Boer & Croon Associate Partner Rob van Doorn en Manager Charles de Beaufort hun visie op de operationele uitdagingen en kansen waarmee men in het OV het komende jaar te maken krijgt. “We staan aan de vooravond van een noodzakelijke transitie binnen de sector. Deze transitie kan alleen gerealiseerd worden door betere samenwerking tussen overheden, vervoerders en vakbonden. We zullen onconventionele plannen en maatregelen moeten gaan nemen,” aldus Rob van Doorn.

Reizigersafname: uit een rondgang onder OV-bedrijven is gebleken dat men in de dienstregeling van volgend jaar rekening houdt met een reizigersafname van -8% tot -32%.

Nieuw reisgedrag van reizigers: er wordt verwacht dat veel organisaties, ook na corona, fundamenteel anders blijven werken. Met name een structureel andere visie op thuiswerken heeft een blijvend effect op de vervoersaantallen en de momenten waarop gereisd wordt. De korte termijngevolgen zijn bijvoorbeeld al merkbaar op de Valleilijn, waar geen enkele partij zich op heeft ingeschreven. Als gevolg daarvan zijn andere concessie-uitvragen, waar mogelijk, uitgesteld.

Financiële steun kabinet: tijdens Prinsjesdag heeft het kabinet 740 miljoen euro steun toegezegd voor de eerste helft van 2021. Via deze beschikbaarheidsvergoeding krijgen bus- en treinbedrijven maximaal 93 procent van hun kosten vergoed, voor de overige 7 procent dienen vervoerders zelf een oplossing te zoeken. In de tweede helft van 2021 kan men aanspraak maken op een aanvullende verlenging, mits er door (de decentrale) overheden en vervoerders gezamenlijk uiterlijk 1 april 2021 een transitieplan wordt opgesteld. Dit plan moet richting geven aan de benodigde (verdere) optimalisatie, kostenbesparingen, aanpassingen aan dienstregeling. De OV bedrijven zelf hebben het stellige standpunt ingenomen dat in 2021 i.p.v. rode nu, dan weer zwarte cijfers worden geschreven.

Zoals al eerder te zien was maar nu door Corona versterkt zichtbaar wordt is de vraag of het huidige ‘concessiespel’ wel zo optimaal werkt in termen van value for money voor het kern product Openbaar Vervoer.

OV wordt wellicht minder groen: door meerdere betrokken partijen wordt de inschatting gemaakt dat buitenlandse moederbedrijven, onder de huidige omstandigheden, niet zullen investeren in zero-emissie, gezien de hoge kosten en lage tot negatieve rendementen.

Volgens Pedro Peters, voorzitter van koepelorganisatie OV-NL, is het nagenoeg uitgesloten dat de tarieven omhooggaan om de gederfde inkomsten te compenseren. Er dient dus gekeken te worden naar enerzijds het aantrekken van reizigers en anderzijds bezuinigingen en bedrijfsoptimalisaties. Er zijn reeds maatregelen geïntroduceerd om te voorkomen dat reizigers te dicht bij het personeel of elkaar komen en de campagne ‘Het OV is OK’ is onlangs begonnen. Helaas is deze campagne, met de komst van de tweede golf, alweer gestaakt. Wij, als Boer & Croon, zien de noodzaak voor een integrale aanpak en zien kansen, mits men bereid is afstand te nemen van de conventionele way-of-working.

Reizigersspreiding: men kan, als gevolg van een gelijkmatiger dienstregeling, de inzet van het materieel beter afstemmen op het nieuwe reisgedrag. Afhankelijk van deze uitkomst kunnen ook verdere optimalisaties in de onderhouds- en levensduursfeer van materieel en infra worden gerealiseerd.

Verdere samenwerking OV-bedrijven: wellicht is dit hét moment om over het huidige concurrerende concessiemodel heen te stappen en dit aan te passen aan de nieuwe (financiële-) mogelijkheden.

Vervoerdersbedrijven kunnen bijvoorbeeld collectieve afspraken maken over het gezamenlijk inkopen en onderhouden van materieel, het opleiden, bij- en omscholen van personeel, het uitrollen van Mobility-as-a-Service en mogelijk andere backoffice activiteiten. In alle gevallen blijft een centrale regierol vanuit de overheid wenselijk.

Personeelskosten: Uit een berekening van het CROW blijkt dat personeelskosten van direct en indirect personeel 60 tot 65 procent van de totale kosten zijn. Met het oog op toekomstige ontwikkelingen zoals autonoom rijden, nieuwe onderhouds-concepten en door meer inzichten te vergaren uit data en de inzet van kunstmatige intelligentie, is het van belang om met de vakbonden in gesprek te gaan. Zodat de CAO voor de sector, met het oog op de transitie, voor de lange termijn afgestemd wordt. Kijkend naar de actuele situatie zou bezien kunnen worden in welke mate er ruimte is voor vervroegde uittreding van senioren opdat werkgelegenheid voor jongeren behouden blijft.

Het Nationaal Groeifonds: de Rijksoverheid stelt 20 miljard euro beschikbaar voor ontwikkelingen die bijdragen aan de duurzame groei van Nederland en het halen van de klimaatdoelen van Parijs. Dit biedt kansen voor verdere innovaties in het OV zoals: autonoom vervoer, alternatieve brandstoffen, e-bikevoorzieningen, integratie van bedrijfsonderdelen, uitwisseling data, etc. Los van alle kansen zal vanwege de mogelijk afnemende financiële middelen de ‘value for money’ vraag veel explicieter worden.

Herkent u zich in de kansen die er liggen voor het openbaar vervoer? Bent u het ermee eens dat er onconventionele maatregelen nodig zijn, maar bent u zoekende hoe dit er in de praktijk uit zal gaan zien? Binnen Boer & Croon hebben wij ruime ervaring in het uitwerken en implementeren van complexe vraagstukken in het openbaar vervoer. Associate Partner Rob van Doorn en Manager Charles de Beaufort vertellen u er graag meer over!